Als we corona alleen samen onder controle krijgen, waar blijft dan het Marshall plan voor mondiale goede gezondheidszorg? Dat vraagt politiek analist Paul van den Berg zich af op de Internationale Dag voor Gezondheidszorg voor Iedereen.

12 december is Universal Health Coverage Day. Oftewel goede gezondheidszorg voor iedereen overal-dag. Deze dag bestaat sinds 2012, toen de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties een resolutie aannam om landen aan te moedigen iedere wereldburger toegang te verschaffen tot betaalbare én goede gezondheidszorg. Toen de Verenigde Naties in 2015 duurzame ontwikkelingsdoelen formuleerden voor de lange termijn (2030), was het dan ook logisch dat toegang tot gezondheidszorg hoog op het lijstje stond.

De coronacrisis heeft de wereld met de neus op de feiten gedrukt: zonder een goed functionerend en wereldwijd vertakt gezondheidssysteem loopt alles in de soep. De maatschappelijke betekenis van gezondheid én een goed functionerende gezondheidszorg reikt veel verder dan we met z’n allen dachten.

Virussen kennen geen landsgrenzen

Zelden is er in de geschiedenis zoveel gesproken over gezondheid als in de afgelopen twee jaar. Ook in Nederland, waar het altijd vanzelfsprekend was dat mensen terecht konden bij de zorg voor welke kwaal dan ook, staan zekerheden onder druk. Door het virus en de oplopende besmettingen lopen we tegen de grenzen van het systeem. En dat doet pijn. Een pijn die ook zonder corona al veel langer een realiteit is in veel landen waar Cordaid actief is.

Gezondheid stopt niet bij grenzen. Dat besef daalt nu pijnlijk in. Overal. Ook al sluit de politiek bij de ontdekking van een nieuwe COVID-19 variant als omikron nog steeds in een Pavlov-reactie tijdelijk het luchtruim, iedereen weet dat het virus zich niet aan landsgrenzen houdt. Daarvoor is de wereld te zeer met elkaar verbonden geraakt.

Een harde les, maar geen lering

Corona legt de kwetsbaarheden bloot van ons eigen gezondheidssysteem. Corona leert ons, met een harde les, dat niemand veilig is totdat iedereen veilig is.

Toch stroopt de wereldgemeenschap niet de mouwen op. Toch komen wereldleiders niet met een wereldwijde aanpak. Waar blijft het Marshallplan voor mondiale goede gezondheidszorg?

Ze zijn er wel, initiatieven die het vaccinatienationalisme moeten tegengaan. Denk aan het COVAX mechanisme van de Wereldgezondheidsorganisatie, de Vaccinatie Alliantie GAVI en de Coalition for Epidemic Preparedness Innovations (CEPI). Ze moeten lage- en middeninkomenslanden toegang verschaffen tot vaccins. Maar ze blijven zwaar ondergefinancierd.

Gapende kloof

Mede daardoor is de kloof tussen de vaccinatiegraad van een land als Nederland en landen als Zuid-Soedan en de Democratische Republiek Congo beschamend groot. In laatstegnoemde landen is minder dan 1% van de mensen geprikt.

Nederland heeft weliswaar toegezegd 27 miljoen vaccins te gaan doneren via COVAX, maar de levering daarvan verloopt alles behalve vlekkeloos en erg traag. Sterker nog, er is nog niet één Nederlandse COVAX prik gezet. En uit een recente Kamerbrief bleek dat Nederland de financiering aan CEPI in 2022 helemaal wil stoppen. Onbegrijpelijk in het licht van een nog altijd voortrazende epidemie. En dus in het licht van een welbegrepen eigenbelang. Maar ook onbegrijpelijk in het licht van iets waar mensen zich tegenwoordig bijna voor lijken te schamen: medemenselijkheid. Noem het solidariteit.

Wereldwijd ondermijnt corona de gezondheidszorg

Een bijkomend probleem is dat de sterke focus op  de pandemie de aandacht voor andere gezondheidsproblemen heeft weggedrukt. Het Global Fund, het grootste fonds voor de wereldwijde strijd tegen aids, tb en malaria, presenteerde deze week een zorgelijk rapport. De conclusie: wereldwijd heeft corona een verwoestende impact op de kwaliteit en de beschikbaarheid van essentiële gezondheidszorg. Ook uit voortgangsrapporten van de VN blijkt dat we de duurzame ontwikkelingsdoelen voor 2030 bij lange na niet gaan halen. Tenzij de internationale gemeenschap alle zeilen bijzet.  En dat bedoel ik met een Marshall Plan. Alle zeilen bijzetten. Anders wordt het kapseizen.

Iedereen is het eens, maar gebeurt er ook wat?

Gisteren debatteerde de Tweede Kamer over de Nederlandse bijdrage aan het bestrijden van de wereldwijde coronapandemie. Over één zaak was iedereen het eens. Nederland moet meer doen.  En de grote farmaceutische bedrijven, die schathemeltjerijk zijn geworden met de verkoop van vaccins, moeten bijdragen om arme landen te helpen.

Zoals het er nu naar uitziet wordt volgende week het regeerakkoord gepresenteerd van de nieuwe regering. Eindelijk. Het kán bijna niet anders dan dat er meer middelen zullen worden uitgetrokken voor het versterken van gezondheidssystemen wereldwijd.

Zo niet, dan valt de politiek door de mand. En zullen we Den Haag blijven aanspreken op kortzichtigheid en gebrek aan verantwoordelijkheid. Universal Health Coverage is immers niet nice to have maar absolute noodzaak.