Veel aardbevingsslachtoffers worden in Turkije opgevangen in grote en naar omstandigheden goed ingerichte kampen. Maar een groot aantal van hen verblijft in zelf opgezette tentjes en informele kampen in afgelegen streken. Met geld van Giro555 steunt Cordaid Turkse hulpverleners die juist die mensen bereiken met hulp op maat.

“De hulp verloopt relatief goed”, zeggen Judith Manni en Inge Leuverink, die voor Cordaid onlangs in Turkije waren. “Het rampgebied is enorm en de noden zijn gigantisch. Onze Turkse collega’s trokken snel na de eerste grote schok op 6 februari de bergen en dorpen in om daar de hulp op gang te krijgen met de weinige middelen die ze hadden. Nu, met steun van Giro555, krijgen ze veel meer voor elkaar.”

Noodhulpcoördinatoren Manni en Leuverink zijn onder de indruk van wat ze aantroffen. “De grote kampen, met soms meer dan duizend wooncontainers, zien er op zich goed uit. Dat heeft de Turkse overheid op korte tijd echt goed gedaan”, zeggen ze.

Wel houden ze hun hart vast voor brandgevaar en uitbraken van infectieziektes, omdat de tenten en containers erg dicht op elkaar staan. “Zeker met de zomer die eraan komt. Natuurlijk is er een streng kookverbod in de noodcontainers. Mensen moeten eten halen in de gaarkeukens. Maar dan nog.”

Nooit meer slapen in je eigen huis

Buiten die grote kampen is het een heel ander verhaal. “Trek je de bergen en het platteland in, dan zie je dat getroffen dorpen soms geheel of gedeeltelijk zijn weggevaagd. Veel mensen konden of wilden er niet weg. Ze zitten in inderhaast opgetrokken tentjes of andere onderkomens, vaak vlakbij de plek waar ze vroeger woonden. Omringd door straten in puin, zonder werkende watervoorzieningen, wc’s of elektriciteit”, legt Leuverink uit.”

“Het trauma is enorm”, zegt Leuverink. “Een oude vrouw verbleef al maanden in een tentje vlak naast haar huis. Alleen. Overdag gaat ze soms nog haar beschadigde huis in. Maar ’s nachts niet. Ze zei stellig dat ze de rest van haar leven in die tent zou slapen, hoe goed haar huis ook weer wordt herbouwd. Zo diep zit de angst.”

Met name in de afgelegen en soms bergachtige plattelandsgebieden rond de steden Kırıkhan, Adlyaman, Malatya en Iskenderun zijn hulppakketten uitgedeeld. Voedselpakketten waar gezinnen een maand mee vooruit kunnen, dekens en winterkleding, spullen voor persoonlijke en huishoudelijke hygiëne, medicijnen, tenten.

“Maar ook kachels want in de nacht vriest het op sommige plekken nog steeds. En ventilatoren, want overdag lopen temperaturen alweer flink op. Zeker in een noodcontainer”, vult Manni aan.

In Hatay, één van de gebieden waar we ook hulp bieden, zitten veel Syrische mensen die de oorlog in eigen land al lang voor de aardbeving waren ontvlucht. Hun situatie is extra schrijnend.

“Eerst de oorlog, en dan nu de aardbeving. En alsof dat niet genoeg is, krijgen mensen soms ook nog te maken met discriminatie. We hebben verhalen gehoord van Syriërs die uit hun onbeschadigde appartementen zijn gezet om plaats te moeten maken voor Turkse mensen die zonder huis zitten. Bovendien krijgen Syriërs en ook andere minderheden, zoals Roma, veelal lastiger toegang tot hulp”, aldus Leuverink.

Hoogspanning

Het ís dan ook een gigantische humanitaire uitdaging waar Turkije voor staat. Zie maar eens vier miljoen Syrische oorlogsvluchtelingen op te vangen – want zoveel zijn er in Turkije – en dan ook nog een aardbeving mee te maken die de levens van negen miljoen mensen compleet overhoop gooit.

“Dat zet een samenleving onder hoogspanning. Zeker in gebieden waar allerlei groepen en minderheden soms al op gespannen voet samenleven zoals in het Turkse aardbevingsgebied”, weet Leuverink als ervaren noodhulper maar al te goed.

“In de gigantische hulpoperaties die dan op gang komen, en waar Cordaid en onze Turkse hulpverleners een schakeltje in zijn, moet je daarom voortdurend alert zijn op conflict. Waar verleen je hulp? Aan wie? Wanneer? Al die keuzes hebben impact. Je moet ze maken onder grote tijdsdruk maar tegelijk ook in constant en soms tijdrovend overleg met gemeenschappen en autoriteiten. Dat is de uitdaging waar humanitair hulpverleners voor staan.”

Persoonlijke aanpak, hulp op maat

Cordaid heeft er bewust voor gekozen om met Giro555 geld hulp te financieren van Turkse organisaties die werken buiten de grote, formele opvangkampen. En veel van die hulp gaat naar mensen die het extra zwaar hebben, zoals Syrische vluchtelingen, Roma, maar ook mensen met een handicap of een chronische ziekte.

“Bijzonder aan de werkwijze van de Turkse hulpverleners waar we mee samenwerken is hun persoonlijke aanpak van de hulp”, legt Manni uit. “want naast grote distributies van hulpgoederen doen ze nog iets anders. Ze trekken van dorp naar dorp, van huis naar huis, van tentje naar tentje. Dan gaan ze in gesprek. Dat contact loopt goed, omdat ze zelf uit de streek komen waar ze hulp verlenen. Zo horen ze de verhalen, en weten wie de hulp het hardste nodig heeft. Zoals ouderen die alleen achterbleven. Of chronische zieke mensen die niet aan hun medicijnen kunnen komen. In overleg met de gemeente zorgen hulpverleners dan voor de juiste medicijnen. Of voor dekens, een noodonderkomen en voedsel voor die alleenstaande oude vrouw. Duizenden mensen krijgen die persoonlijke hulp. Met geld uit Nederland.”

De Turkse hulpverleners doen met Giro555 geld meer dan het verlenen van materiële hulp. “Iedereen die je tegenkomt is getekend en getraumatiseerd door wat ze hebben meegemaakt. Zeker ook de kinderen. Voor hen biedt een deel van de professionals die wij steunen psychosociale ondersteuning, in de vorm van knutselen, tekenen, dansen en andere activiteiten. Zo kunnen ze, even los van alle ellende, gewoon iets leuks doen en kind zijn”, vervolgt Manni.

Drukbezocht informatiecentrum

In Adlyaman is met Giro555 geld ook een heus hulpinformatiecentrum opgezet. “Er komen steeds meer overheidsprocedures en regelingen voor slachtoffers”, legt Manni uit. “Vaak weten mensen niet van de hoed en de rand en zitten met duizend vragen. Komen er nieuwe huizen? Hoe lang blijven we in het kamp? Wanneer kunnen de kinderen weer naar school? Heb ik recht op financiële steun? Hoe kan mijn zieke man naar het ziekenhuis? Enzovoort. Op sommige vragen heeft niemand het antwoord. Maar veel vragen kunnen hulpverleners in het informatiecentrum wel beantwoorden. Meteen al op de openingsdag kwamen er honderden mensen.”

Humanitair werk gaat gepaard met flink veel uitdagingen en frustraties. “Veel tijd van onze Turkse collega’s gaat zitten in het aanvragen van overheidstoestemming en het aankopen van goederen. “En ze moeten constant oplossingen verzinnen voor soms onmogelijke obstakels. Hoe krijg je de hulpgoederen ter plekke, bijvoorbeeld. Het liefst wil je die niet laten invliegen. Dat is duur en het duurt lang om ze op afgelegen plekken te krijgen. Dan moet je kijken wat er lokaal te vinden is. Maar wat als de economie en de markten om je heen nog niet goed functioneren? Of als bedrijven hun administratie kwijt zijn? Dan wordt het knap lastig. Tóch komen de spullen op de plekken waar ze nodig zijn.”

Wat doen we de komende maanden?

Waar liggen de prioriteiten de komen maanden? “De acute nood die er nu is houdt nog wel even aan, dus we gaan door op deze voet. Maar er begint wel steeds meer iets anders te spelen”, legt Leuverink uit.

“Mensen leven nu al maanden in containers en tenten en kunnen geen kant op. Hoe lang nog? Wordt mijn huis helemaal afgebroken of toch herbouwd? En waar dan? Niemand weet het. Intussen kunnen de meesten niet werken of niet genoeg om de eindjes aan elkaar te knopen. Het gebrek aan inkomen wordt met de dag nijpender en maakt mensen nog afhankelijker van hulp. We werken in plattelandsgebieden waar voornamelijk boeren wonen. Hun dieren sterven omdat ze die niet goed kunnen voeden en verzorgen. Zo stapelt zich ramp op ramp.”

Cordaid is al begonnen met inkomensondersteunende hulp, zoals het verstrekken van veevoer. “Dat wordt in de komende periode alleen maar harder nodig. Naast noodhulp verlenen willen we ook de omstandigheden helpen creëren waarin mensen weer zelf een inkomen kunnen genereren. Dat maakt hen minder afhankelijk van hulp en biedt perspectief”, besluit Leuverink.