Het recente conflict in Soedan voegt een nieuw en tragisch hoofdstuk toe aan vele levens in deze onstabiele Afrikaanse regio. Duizenden mensen die eerder het geweld in Zuid-Soedan ontvluchtten en hun toevlucht vonden in de armen van hun noorderbuur, moeten nu voor de tweede keer alles achterlaten. Cordaid steunt deze zwaar getroffen groep met verschillende vormen van noodhulp.

Het lot van de terugkeerders is bijzonder cynisch, aangezien ze nergens anders heen kunnen dan naar de plekken waar ze jaren geleden voor het geweld vandaan zijn gevlucht. Dorpen en steden waar ze ook nu geen veilige haven of de nodige kansen zullen vinden om een menswaardig bestaan op te bouwen.

Bashir James, zelf ook Zuid-Soedanees, werkt als noodhulpcoördinator voor Cordaid in de hoofdstad Juba. Deze week reist hij naar het grensgebied om activiteiten te starten voor mensen die tussen wal en schip zijn geraakt.

“Degenen die geluk hebben, steken de grens over en hebben een adres waar ze terecht kunnen, een familielid of in ieder geval een dorp”, zegt Bashir. “Maar velen zijn radeloos. Vaak hebben ze het grootste deel van hun leven in Soedan gewoond of zijn zelfs nog nooit in Zuid-Soedan geweest. Sommigen hebben geen contact meer met hun familie en hebben geen idee tot wie ze zich moeten wenden.”

Volgens Bashir steken elke dag zo’n 600 mensen de grens met Zuid-Soedan over, wat neerkomt op ongeveer 60.000 terugkeerders sinds de escalatie van het conflict. “Dat is via de officiële grensovergangen, maar er zijn ook onofficiële routes, dus het zijn er zeker meer. Het aantal groeit nog steeds en daarmee nemen de noden ook toe. Met het geweld dat overslaat naar andere Soedanese regio’s, zoals Darfoer, kunnen we verwachten dat er nog veel meer mensen zullen komen.”

Zuid-Soedan is zelf een onstabiel en ernstig door conflicten geteisterd land. Is het er überhaupt wel veilig genoeg voor mensen om naar terug te keren?

“De meeste mensen zijn op het hoogtepunt van de oorlog uit Zuid-Soedan gevlucht. Ze keren terug naar een plek waar het nu relatief rustig is. Er zijn nog steeds geïsoleerde geweldsincidenten, sommige groepen plegen bijvoorbeeld wraakacties, maar er is nu geen groot militair conflict gaande”

Wat kun je vertellen over de situatie aan de grens? Hoe worden mensen daar opgevangen?

“De Zuid-Soedanese regering heeft gezegd geen nieuwe vluchtelingenkampen in de regio toe te staan. De terugkeerders zullen hun weg moeten vinden naar hun oude steden en dorpen en andere vluchtelingen worden naar de al bestaande kampen gestuurd. Reizen is hier allesbehalve eenvoudig en duizenden mensen zitten vast in een zeer barre omgeving, zonder essentiële voorzieningen.”

Wat kunnen we voor hen doen?

“Ze moeten daar zo snel mogelijk weg, dus ze hebben vervoer nodig. Onze partners in het gebied huren grote boten om mensen via de rivier naar hun dorpen te brengen. Ze hebben ook privévliegtuigen gecharterd. Ik denk dat onze focus de komende weken op transport zal blijven, want de behoefte daaraan is duidelijk.”

Zal het lukken om alle mensen die de grens oversteken naar een veilige plek te vervoeren?

“We moeten ons realiseren dat veel mensen ook een aanzienlijke hoeveelheid tijd aan de grens zullen doorbrengen. We zullen hen helpen met geld, zodat ze voedsel en medicijnen kunnen kopen, of wat ze ook maar het meest nodig hebben. We zullen ook zorgen voor schoon water en materialen om onderkomens te bouwen op de aankomstlocaties.”

Dat klinkt toch een beetje als het opzetten van een vluchtelingenkamp. Zou dat niet indruisen tegen de beperkingen van de overheid?

“Het zal gaan om eenvoudige en strikt tijdelijke tenten. Er zullen geen kampen komen, maar we kunnen niet negeren dat veel mensen een tijd op de aankomstlocaties zullen verblijven. We moeten ze beschermen tegen de zon en andere weersomstandigheden.”

Hoeveel mensen gaat Cordaid steunen met deze activiteiten?

“We mikken op 1.000 huishoudens. Dat zijn ongeveer 6.000 mensen.”

Het aantal crises in Zuid-Soedan is bijna onvoorstelbaar. Er zijn overstromingen, droogte, geweld, extreme armoede en nu moet het land grote aantallen mensen opvangen die er hun toevlucht zoeken, zonder dat het de veiligheid van de inwoners kan garanderen. Hoe zie je dit zich in de nabije toekomst ontwikkelen?

“Ik ben bang dat het conflict in Soedan ook weer een langdurige crisis zal worden. Ik denk dat veel Zuid-Soedanezen graag zouden willen terugkeren naar Soedan zodra de situatie het toelaat, maar deze mensen hebben alles al een keer verloren. Nu wordt hun leven voor de tweede keer verwoest en moeten ze weer opnieuw beginnen, vanaf nul. Zij hebben ons nodig. Bovendien verdient deze crisis ook meer internationale aandacht. Zuid-Soedan ging al gebogen onder het gewicht van de problemen die het had voor deze crisis. Maar wat er ook gebeurt, we zullen altijd optimistisch blijven. Gelukkig zijn we zeer veerkrachtige mensen.”