Vredesonderhandelingen tussen de VS en de Taliban moeten een einde maken aan 17 jaar oorlog in Afghanistan. Maar Afghaanse vrouwen zijn bang dat ze juist het begin kunnen zijn van meer ellende.

“Na het Taliban regime, van 1996 tot 2001, zijn de vrouwen van Afghanistan uit de duisternis getreden. Wij gaan niet terug naar die tijd.” Dat zegt Mary Akrami van het Afghan Women’s Network, partner van Cordaid in de strijd voor vrede en gerechtigheid.

In Doha vinden gesprekken plaats tussen de Taliban en de VS, en in Moskou onderhandelden de Taliban met leden van de Afghaanse oppositie.

Grote afwezige is steeds de regering van de Afghaanse president Ashraf Ghani. Maar nog zorgelijker is volgens Mary Akrami de afwezigheid van Afghaanse vrouwen. Dit ondermijnt bij voorbaat al de uitkomst van de gesprekken.

“Voor mij zijn dit geen vredesonderhandelingen. Er zit geen enkele vrouw aan tafel. En niemand van de deelnemers heeft vooraf zijn achterban – dat wil zeggen de Afghaanse bevolking – geraadpleegd. De gesprekken in Doha en Moskou missen daarom legitimiteit.”

“Het is ondenkbaar”, vervolgt Akrami, “dat iemand van het Afghan Women’s network (AWN) deelneemt aan een onderhandeling zonder dat we in alle delen van het land ons oor te luisteren leggen bij duizenden vrouwen. Helemaal als het gaat over vrouwenrechten, vrede en de toekomst van het land.”

Niets minder dan een revolutie van en voor vrouwen

Hoewel aanslagen, onveiligheid en de opmars van de Taliban de voorpagina’s halen, benadrukt Mary Akrami liever de positieve ommekeer van haar land nadat het Taliban regime het veld moest ruimen.

Die vooruitgang – in haar ogen niets minder dan een vrouwenrevolutie – zou wel eens ongedaan kunnen worden gemaakt door exclusief mannelijke onderhandelingen zoals die nu worden gevoerd met de Taliban.

“Vroeger mochten vrouwen amper hun huis uit. Vandaag hebben we de wet aan onze kant en mogen we gaan en staan waar we willen, zonder boerka. Vroeger was er niet één school voor meisjes. Vandaag gaan 250.000 naar privé scholen en miljoenen volgen openbaar onderwijs. Dat is zelfs beter dan in de tijd voordat de Taliban aan de macht kwam.”

3500 vrouwenrechtenverdedigers uit alle hoeken van het land

En er is meer. Vrouwen stappen vandaag makkelijker naar de rechtbank. Er zijn, verspreid over het land, blijf-van-mijn-lijf huizen waar vrouwen bescherming krijgen tegen gewelddadige mannen. Er zitten meer vrouwen in politiek en bestuur. Het aantal vrouwelijke ambassadeurs, ministers, parlementsleden neemt toe. AWN verenigt zo’n 150 vrouwenorganisaties en 3500 activisten uit alle hoeken en lagen van Afghanistan. Samen staan ze al jaren in voorhoede van de strijd voor gelijkheid, inspraak en gerechtigheid.

“Iedere vrouw bij AWN vertegenwoordigt honderden of duizenden andere vrouwen. Samen staan we voor meer dan de helft van de Afghaanse bevolking. In elk van de 34 provincies gaan we de straat op, komen we op voor vrouwenrechten, drukken hervormingen door en dragen we bij aan nieuw beleid. De grondwet en de democratie staan aan onze kant. Het bittere verleden kan onder geen beding weer werkelijkheid worden. Vrede komt wat ons betreft nooit zonder gerechtigheid. Een vredesakkoord dat vrouwenrechten niet waarborgt kan dan ook nooit een vredesakkoord zijn”, stelt Akrami.

Meisjesscholen in Taliban-gebied moeten snel weer open

In door de Taliban gecontroleerde gebieden herleven vrouwen helaas weer die bittere tijden van vroeger. Daarom ook luidt AWN de alarmbel naar aanleiding van de Doha-onderhandelingen. Om ook maar enigszins geloofwaardig te zijn moeten de Taliban scholen voor meisjes weer openen in gebieden waar ze de macht hebben, vindt het vrouwennetwerk. Ze moeten vrouwenorganisaties beschermen tegen aanvallen – want aangevallen wórden ze. Ze moeten garanderen dat vrouwen in de gezondheidszorg hun werk kunnen doen – want dat is niet het geval.

Intussen wijst weinig op verandering, zegt AWN zelf. Er is sprake van willekeurig geweld tegen burgers. Mensen worden weggejaagd, steeds meer scholen gaan dicht, vrouwen worden geweerd uit het publieke leven. Vrouwen en mannen worden zelfs gestenigd. Dat is volgens AWN, de werkelijkheid in gebieden die de Taliban onder hun controle hebben. Schattingen hoe groot het grondgebied is onder volledige controle van de Taliban variëren van 4% in november 2017 tot bijna 15% eind 2018. Daarnaast zijn er veel betwistte gebieden waar troepen van de overheid en de Taliban om de macht strijden.

Niet tornen aan democratie, autonomie en bewegingsvrijheid

Om de vooruitgang van de afgelopen jaren niet verder te ondermijnen, moeten vredesonderhandelingen aan strikte eisen voldoen, vindt AWN. Ze mogen niet tornen aan het democratische bestuur. “Dat bestuur heeft vrouwen geholpen aan werk, aan onderwijs. Het heeft ervoor gezorgd dat het sterftecijfer onder vrouwen is gezakt en dat de veiligheid – hoe relatief ook – is toegenomen”, zo luidt het Doha statement van AWN.

Geen enkel akkoord mag de bewegingsvrijheid, de autonomie en de werkgelegenheid voor vrouwen inperken. Gebeurt dat wel, dan is dat niet alleen een ramp voor vrouwen, maar voor iedereen. Geen enkel akkoord mag Afghanistan ontheffen van de verplichtingen die voortkomen uit de internationale verdragen die vrouwenrechten garanderen. En welk akkoord er ook komt, het moet een einde maken aan de zweepslagen, de stenigingen, de executies en andere fysieke straffen die nu in sommige gebieden plaatsvinden.

Deze eisen zijn de uitkomst van overleg met vrouwen in alle Afghaanse provincies. “Het afgelopen half jaar heb ik zelf vrouwen ontmoet in 15 verschillende provincies”, zegt Mary Akrami. “Overal kijken mensen anders naar vrede. Ieder mens heeft een eigen opinie. Maar deze eisen delen alle vrouwen.”

“Wij hebben ons land veranderd”

Afghanistan is veranderd en dat is in grote mate te danken aan Afghaanse vrouwen. Vooral die boodschap wil Mary Sakrami meegeven. “Overal staan vrouwen op en ze verheffen hun stem”, zegt ze. “Wij zijn niet de generatie vrouwen van de jaren ’90. Wij zijn veranderd en we hebben ons land veranderd. We laten niet toe dat achterlijke geesten zich zomaar bemoeien met ons land en met onze levens. Deze week kwamen we samen in Kabul, vrouwen uit heel het land. En we hadden een boodschap voor alle mannen in Afghanistan: wij, vrouwen, gaan niet terug naar waar we vandaan komen. En we vragen alle vrouwen in de wereld om ons te steunen. Want met wereldwijde solidariteit onder vrouwen kunnen we echt dingen voor mekaar krijgen.”

AWN en het Strategisch partnerschap met de Nederlandse overheid

Het Afghan Women’s Network is een partner in het vijfjarige strategische partnerschap van Cordaid (2016-2020) met de Nederlandse overheid, ‘Samenspraak & Tegenspraak’. Dit partnerschap bevordert de dialoog tussen burgers en hun regering over gevoelige kwesties, zoals veiligheid, vrouwenrechten en toegang tot recht. Cordaid richt zich in dit partnerschap op conflictlanden waar vaak maar beperkt ruimte is voor dialoog.

AWN bevordert met andere maatschappelijke organisaties deelname van vrouwen en jongeren aan vredesbesprekingen. Hun werk zorgde onder meer voor meer vrouwelijke vertegenwoordigers in de Provinciale Vredesraden (PPC’s) en de Hoge Raad voor de Vrede (HPC) in 2017. In 2018 werd een nieuw succes geboekt toen de Afghaanse regering en de Hoge Raad voor de Vrede, na voorbereidend werk van onder andere AWN, een Jeugdcomité hebben opgericht binnen het hoogste adviesorgaan voor de vrede. Zo kunnen Afghaanse jongerenom constructief bijdragen aan de vredesbesprekingen.

Lees meer over Cordaid in Afghanistan of over ons Security & Justice programma op onze Engelse website.