Beter basisonderwijs in Burundi: een investering in de toekomst

In Burundi lukt het maar de helft van de kinderen om de basisschool af te maken. Mede dankzij Cordaid’s prestatiegerichte financiering zit daar gelukkig verbetering in. De leskwaliteit gaat omhoog én minder kinderen haken af. Dat zien we nu ook in de provincie Muremvya.

Het belang van onderwijs valt amper te onderschatten. Pas als het mis gaat wordt men zich daarvan bewust. Ook in Nederland. Denk aan de lerarentekorten, de dalende leskwaliteit en stijgende regeldruk.

Uitdagingen voor basisscholen in Burundi

In Burundi zijn de uitdagingen van een andere orde. ‘Gewoon’ naar school gaan vergt er bijzonder grote inspanningen, van het kind, van de ouders en van het onderwijzend personeel. Inspanningen die met onze steun meer kunnen opleveren.

Oorzaken

1. Armoede: Door armoede en daaraan gerelateerde spanningen, is de thuissituatie voor veel kinderen belemmerend en belastend. Veel kinderen moeten werken en geld verdienen. Voor meisjes komt daarbovenop dat ze vaak te vroeg trouwen en kinderen krijgen. Te vroeg om school af te maken.
2. Gebrek aan voorzieningen: Op veruit de meeste scholen is geen elektriciteit. Zes van de tien keer ontbreken er drinkwaterpunten (kraan of pomp). Omheiningen die de schoollocatie veiliger maken zijn er niet in negen van de tien gevallen. En één op de vier scholen beschikt niet eens over een klaslokaal (cijfers van 2019). Ook aan lesmateriaal is groot gebrek. Leerboeken worden noodgedwongen gedeeld met anderen, wat huiswerk maken sterk bemoeilijkt.
3. Tekort aan leraren: Het tekort aan leerkrachten is schrijnend. Als er een leraar is, dan heeft deze gemiddeld meer dan 55 kinderen in de klas.
4. Afstand: Op het platteland is de situatie nog een stuk moeilijker dan in de stad. Neem alleen al de afstand te voet naar school. Die is lang, vermoeiend en soms onveilig.

Dat een leerkracht of leerling in Burundi er überhaupt in slaagt om een schooljaar vol te maken, is een prestatie op zich. Aan hun wilskracht ligt het niet. Wel aan structurele ongelijkheid en een groot gebrek aan middelen en mogelijkheden.

Alle aspecten van onderwijs verbeteren

Samen met de Burundese overheid en tal van partners, heeft Cordaid zich de afgelopen tien jaar ingezet om hier iets aan te doen. Eerst in de provincie Bubanza, de afgelopen twee jaar met 125 basisscholen in Muramvya.

Dat doen we met prestatiegerichte financiering, wat betekent dat scholen pas geld ontvangen als vooraf afgesproken resultaten zijn behaald. Bijvoorbeeld meer meisjes in de klas, de aanwezigheid van schoon sanitair voor jongens en meisjes apart, van goed lesmateriaal, of schoon drinkwater. Maar ook de leskwaliteit van leerkrachten, het management van de schooldirectie en de onderwijsinspectie worden zo getoetst op verbetering en beloond. Dat het werkt blijkt uit de cijfers.

Verbeteringen schooljaar 2023/2024:

• Van alle basisschoolverlaters in de provincie Muramvya is 16,4% weer terug naar school gehaald. Dat zijn 748 kinderen die weer mee doen!
• Gemiddeld is er op alle 125 deelnemende scholen meer individuele steun voor kinderen die dreigen af te haken omdat ze extra kwetsbaar zijn, bijvoorbeeld door ziekte of een moeilijke thuissituatie.
• Er zijn meer schone wc’s.
• Aanwezigheidspercentages nemen toe, deelname in de klas wordt actiever.
• Leerkrachten volgen vaker zelf voorbeeldlessen.
• Schooldirecteuren laten zich vaker toetsen op hun managementkwaliteit.

Niet alles gaat vooruit, maar veel wel

Natuurlijk gaat het stap voor stap. Soms vallen cijfers tegen. En lang niet alles gaat in één keer beter. Aan drinkwater, wc’s, elektriciteit en lesmateriaal schort het op veel scholen nog steeds. En niet bij elke leerling die dreigt af te haken, leggen scholen de beoogde huisbezoeken af. Maar het gebeurt wel vaker. En als scores tegenvallen en bepaalde resultaten niet zijn gehaald, dan lopen scholen financiering mis.

Het belangrijkste is dát er vooruitgang is. Dat voelen en zien de meer dan 110.000 leerlingen van de 125 scholen in Muramvya waar we mee samenwerken. Ook de leerkrachten, de ouders en het Burundese ministerie van Onderwijs zien en voelen dat. De strategie om resultaten te belonen werkt.

Schoolhoofd aan het woord

Iemand die dat volmondig beaamt is Aline Maniragumije, hoofd van de basisschool in het dorp Munanira. Haar school had, als zovele andere, te maken met een tekort aan leerkrachten, ouders die niet betrokken waren bij het onderwijs van hun kinderen, leerlingen die slecht presteerden en afhaakten.

“De extra prestatiefinanciering heeft veel veranderd. Leerlingen doen het een stuk beter en gaan vaker over naar de volgende klas. Leraren werken minder geïsoleerd en wisselen meer kennis en ervaringen uit. En ouders zijn actiever betrokken en willen ook inspraak in het schoolbestuur. Daardoor is er ook meer contact, meer vertrouwen en meer transparantie in hoe de school werkt. Door al die verbeteringen scoren we ook hoger op lijsten van goed presterende scholen.”

Wat zeggen de leerlingen?

In het onderwijs draait alles uiteindelijk om de leerlingen. Zoals de 14-jarige Noble Iriwacu. “De leerkrachten hier helpen ons echt. De spullen die we nodig hebben zijn ook aanwezig. De school stoomt ons klaar voor de toekomst”, zegt hij. Die toekomst ziet hij al helemaal voor zich: “Ik wil later computerdeskundige worden. Volgens mij heb ik daar genoeg talent voor.”

Natale die naast hem zit, heeft een andere toekomst in gedachten: “Ik wil graag dokter worden, dan kan ik mensen beter maken. En alles wat ik hier op school leer is sowieso meegenomen. Kijk bijvoorbeeld naar mijn buren. Die kunnen niet lezen en schrijven, dus dat kan ik ze nu leren!”

Claire Niyokwizera is 15. Net als Noble, bij wie ze in de klas zit, is ze best oud om nu pas haar lagere school af te maken. Zeker als je het vergelijkt met kinderen in Nederland. Maar die achterstand zie je vaker in landen waar mensen, en kinderen in het bijzonder, grote inspanningen moeten leveren om zaken te doen die voor anderen doodgewoon zijn. Zoals naar school gaan.

Gelukkig blijven leerlingen zoals Claire geloven in hun eigen toekomst. Net als Natale wil ze dokter worden. En door ‘gewoon’ naar een school te kunnen gaan waar de leskwaliteit goed is en de leerkracht gemotiveerd, kan ze werken aan die droom.