Duurzaam maandverband maakt het verschil in Bangladesh
Omdat wegwerpmaandverband te duur is, of gewoon niet te krijgen, gebruiken veel meisjes in Bangladesh tijdens hun menstruatie oude stukken stof of zelfs kranten. Zeker op het platteland. Dat is niet alleen erg ongezond, het leidt het ook tot schooluitval.
Met milieuvriendelijk, herbruikbaar en goedkoop maandverband en door menstruatie uit de taboesfeer te halen, brengt Cordaid daar verandering in.
Hoe kunnen we slimmer omgaan met de gigantische hoop textielafval in Bangladesh én zorgen dat vrouwen en meisjes in de meest achtergestelde gebieden er echt iets aan hebben? Dat was de vraag die Galiba Rabbani van Cordaid in Bangladesh zich stelde.
Ze kwam al snel uit bij het initiatief van sociaal ondernemer Mamunur Rahman. Hij lanceerde een tijdje terug al het idee om met de snijresten stof uit de talloze kledingfabrieken in zijn land iets duurzaams en sociaals te doen. Zoals de ELLA pad, herbruikbaar maandverband, waarbij ELLA staat voor eco-friendly, low-cost, liquid absorbent. Ofwel milieuvriendelijk, goedkoop en absorberend. En ook sociaal, want kansarme vrouwen krijgen een opleiding om met het afval aan de slag te gaan en hun producten te verkopen.
Achtergestelde vrouwen produceren en verkopen maandverband
“Wij koppelden dat initiatief aan vrouwen en meisjes in Kurigram en Gaibandha. Dat zijn twee districten in de jaarlijks overstromende oevergebieden. Mensen moeten er opboksen tegen extreme armoede, steeds terugkerende wateroverlast en ontheemding”, zegt Galiba.
“Jonge vrouwen uit die districten brachten we in contact met de ELLA pad onderneming. Tot dusver hebben 12 van hen een training gevolgd. Zij maken en verkopen nu hun zelf geproduceerde ELLA maandverband. Tot ze voldoende winst maken, krijgen ze gratis geschikte en gecontroleerde textielresten aangeleverd. De getrainde vrouwen leiden zelf ook weer andere vrouwen op.”
In deze video (Engels ondertiteld) komen een paar makers en gebruikers van het ELLA maandverband aan het woord:
Met de verkoop van hun eigen productie verbeteren ze hun economische positie. “De verkoop levert per persoon maandelijks gemiddeld 100 euro extra op. Daarmee zijn ze in staat belangrijke kosten te dekken, zoals voedsel en onderwijs voor hun kinderen”, aldus Galiba.
Huisarrest omdat je ongesteld bent
Maar het ELLA maandverbandproject draait om veel meer dan alleen inkomensverbetering en armoedebestrijding. “Menstruatie gaat hier nog steeds gepaard met stigma, taboes en uitsluiting. Zeker in de traditionele plattelandsgemeenschappen”, zegt Arfina, een collega van Galiba.
“Als je ongesteld bent mag je bijvoorbeeld geen vlees of eieren eten. Of, veel erger, ouders houden hun dochters thuis. Het is traditie dat meisjes oude lappen gebruiken om menstruatiebloed te absorberen. Die traditie is ook ingegeven door gebrek aan geld. Maar die lappen lekken vaak, zijn onhygiënisch en zitten totaal niet goed. Dat zorgt alleen maar voor meer schaamte en stigma. Meisjes die van hun ouders wel naar school mogen blijven dan nog liever dagenlang thuis.”
Taboes doorbreken op school
En dat is waarom niet alleen het maken van het maandverband voordeel oplevert, maar ook hoe het zijn weg vindt naar de eindgebruiker. Een groot deel ervan komt namelijk op scholen terecht.
Cordaid heeft tot dusver met zes middelbare scholen gezorgd voor zogeheten ‘pad banks’. Dat zijn afhaalplekken op school met een voorraad herbruikbaar maandverband. Het is een veilige hoek waar meisjes zonder geheimzinnigheid of zonder nagestaard te worden maandverband kunnen kopen. Ook nog eens drie keer goedkoper dan de chemische wegwerpvarianten, als die al te koop zijn in de buurt.
“Elke pad bank heeft ook z’n eigen schoolcomité, met een leraar en een paar leerlingen. Zij zorgen dat de voorraad niet opraakt, dat het een gezellige en nette plek is. Ze geven voorlichting, maken menstruatie bespreekbaar, wat zorgt voor minder schaamte en minder stigma. Op Bengaalse scholen is dat echt iets nieuws”, aldus Arfina.
Zoals leerling Akatar Asha zegt in de video hierboven: “We hebben een ELLA pad afhaalpunt op school waar we maandverband mogen ophalen. Ze zijn erg comfortabel en ik kan ze zeker vier maanden hergebruiken. Ik mis nu gelukkig geen lessen meer.
Ambulante verkoop, een geschenk uit de hemel
Het maandverband dat gemaakt wordt door vrouwen in Kurigram en Gaibandha gaat niet alleen naar scholen. De makers verkopen ook een deel rechtsreeks aan huis. En het grootste deel wordt ingekocht en weer doorverkocht door ambulante verkopers. In Bangladesh heten ze ‘nutritious sales agents’.
Gewone commerciële tussenpersonen, zou je denken? Iets meer dan dat. Ze gaan te voet, met de fiets of de brommer van dorp tot dorp, van deur tot deur. Ze komen in de armste gebieden, waar grote commerçanten liever wegblijven. Hun handelswaar is zo’n beetje alles wat een mens nodig heeft: van pijnstillers tot telefoonkaarten, van babyvoeding tot condooms, van tandpasta tot schrijfartikelen. En dus ook maandverband.
In geïsoleerde gebieden, zonder winkels, gezondheidscentra of overheidsdiensten, zijn zij een geschenk uit de hemel. En het zijn bijna altijd vrouwen. “Ze vragen iets meer voor het ELLA maandverband dan op de scholen, omdat ze er toch iets op moeten verdienen. Maar ze zijn nog altijd goedkoper dan in de winkel”, legt Galiba uit.
Groen, groen, groen
Het herbruikbare maandverband gaat inkomensongelijkheid van vrouwen tegen in de meest achtergestelde streken van Bangladesh. Het bestrijdt stigma, uitsluiting en schooluitval onder meisjes. En het is ook nog eens stukken beter voor het milieu dan wegwerpmaandverband.
Elk ‘gewoon’ maandverbandje of inlegkruisje zit immers tjokvol microplastics en chemisch materiaal dat schadelijk is voor gebruikers. Spul dat na gebruik, of het nou verbrand wordt of langzaam afbreekt op stortplekken of in de oceanen (wat honderden jaren duurt), de lucht die we inademen, het water dat we drinken en de aarde waarop we leven hartstikke vervuilt.
Zoals Galiba uitlegt, is de ELLA pad groen op drie manieren: “Ten eerste zorgen we ervoor dat er minder textielafval in de verbrandingsoven eindigt. Ten tweede is ons maandverband gemaakt van katoen, een organisch materiaal, en ten derde is het ook herbruikbaar. In ecologisch opzicht is het een win-win-win product.”
In India alleen al eindigen jaarlijks zo’n 12 miljard wegwerpmaandverbandjes in de berg restafval. Om van Europa en de VS, waar het gebruik meer is ingeburgerd dan op het Indiase platteland, maar te zwijgen. Hoe goed zou het zijn als de hele wereld het voorbeeld van Kurigram en Gaibandha zou volgen?
Een recht, geen privilege
Zover is het nog niet. Sterker nog, het ELLA pad project in Bangladesh is eigenlijk best klein. Elk van de twaalf vrouwen produceert maandelijks zo’n 500 stuks.
“Het is een testproject”, zegt Galiba. “Omdat het zo goed uitpakt willen we graag uitbreiden. Zodat meer vrouwen verdienen aan de productie, en veel meer leerlingen, meisjes en vrouwen in achtergestelde streken er gebruik van kunnen maken. Zo pakken we niet alleen sociale ongelijkheid, armoede en vervuiling aan. We zorgen ook dat jonge vrouwen en meisjes zich een stuk veiliger en comfortabeler voelen tijdens hun ongesteldheid. En gewoon naar school kunnen blijven gaan of naar hun werk. Dat is immers een recht, en geen privilege.”
DIT PROJECT IS AFGEROND
Maar Cordaid blijft zich inzetten voor gezondheidszorg met projecten in de meest fragiele gebieden in de wereld. Help je mee?
