Samenwerken aan een sterker zorgsysteem in Zuid-Soedan

De Zuid-Soedanese bevolking kampt met extreme armoede en de desastreuze gevolgen van conflict en natuurrampen. Hoe lever je kwalitatieve gezondheidszorg in een land dat zich in een voortdurende humanitaire crisis bevindt?

De kwaliteit van de zorg handhaven en waarborgen is voor geen enkele overheid een eenvoudige opgave. Maar landen die regelmatig te maken krijgen met overstromingen en geweldsuitbarstingen staan voor bijna onmogelijke uitdagingen. Zeker als zij ook nog eens moeten opboksen tegen het oprukken van de twee dodelijkste infectieziektes ter wereld: hiv en tuberculose.

In Zuid-Soedan leidt Cordaid sinds 2015 medisch personeel op, levert medicijnen tegen hiv en tbc en rust laboratoria uit met noodzakelijke apparatuur. In dit project steunen we 126 gezondheidscentra in zes van de tien Zuid-Soedanese staten en werken samen met veel verschillende partijen, zoals maatschappelijke organisaties, medisch personeel, data-experts en overheden.

Dankzij deze samenwerking kunnen we gemeenschappen bereiken, zelfs in de meest gevaarlijke en onstabiele regio’s van het land, waar mensen verstoken zijn van basisvoorzieningen en essentiële hulp.

Zuid-Soedan: jaren van oorlog en rampspoed

Wie Bentiu bezoekt, een regio in de noordelijke staat Unity, kan er niet omheen: hier is het leed tastbaar. Overal in het landschap vind je de littekens van het gewapende conflict, met straten vol uitgebrande auto’s en met kogelgaten doorzeefde huizen.

Ooit lagen hier vredige dorpen waar mensen een zelfstandig leven leidden. Met veehouderij konden de inwoners zichzelf prima voeden en bedruipen. De ronde huizen met rieten daken hielden de agressieve zonnestralen en verzengde hitte effectief buiten.

In 2013 veranderde alles.

Twee jaar na de onafhankelijkheid van grote noorderbuur Soedan, ook bevochten met stevig bloedvergieten, stortten een interne politieke strijd en verschillende etnische gevechten tussen stammen, het jongste land ter wereld in een neerwaartse spiraal van geweld. Honderdduizenden mensen zijn het land ontvlucht of ontheemd geraakt.

Nadat de strijdende partijen in 2018 een vredesakkoord tekenden, konden de Zuid-Soedanezen even ademhalen. Families begonnen te rouwen en dorpen werden herbouwd.

Twee jaar later diende een nieuwe ramp zich alweer aan. De Nijl overstroomt vrijwel ieder jaar tijdens het regenseizoen, tussen april en november. In 2020 bereikte het water in Unity State echter ongekende hoogten en verloor 90% van de bevolking hun land en onderkomen.

Tegenwoordig staan de meeste gebieden nog steeds onder water. Na deze landschapsmetamorfose is de veehouderij, voor de meeste inwoners de belangrijkste inkomstenbron, vrijwel onmogelijk geworden. Wat er nog over is van het land, wordt beschermd door een hoge lemen dijk. Aan de andere kant van de dijk steken tientallen rieten daken boven het wateroppervlak uit.

Er is niet veel meer over van Bentiu en de meeste inwoners verblijven in overvolle, geïmproviseerde onderkomens. In het regenseizoen breken de dijken vaak alsnog door waarna de rivier zich mengt met rioolwater in het zeer dichtbevolkte ontheemdenkamp. Door een gebrek aan schoon water, voedsel en hygiëne ontstaan er grote gezondheidsrisico’s en kunnen dodelijke infectieziekten, zoals tbc, zich snel verspreiden.

Net als COVID-19 verspreidt tbc zich door hoesten, niezen of zelfs spreken. De ziekte treft vooral mensen met een zwak immuunsysteem, zoals hiv-patiënten, die daardoor nog meer risico lopen om ernstig ziek te worden en te overlijden. Daarom ondersteunt Cordaid gezondheidsinstellingen die de tbc- en hiv-zorg integreren.

Diagnose en zorg

Het begint allemaal met diagnose, de sleutel tot goede gezondheidszorg. Door de laboratoriumcapaciteit in Bentiu te versterken, kunnen de gezondheidscentra besmettelijke ziekten eerder opsporen, behandelen en verspreiding ervan voorkomen. Cordaid heeft het Bentiu State Hospital uitgerust met een microscoop en een GeneXpert, een machine die de kans om tbc en andere infectieziekten op te sporen aanzienlijk vergroot.

Kerubino Caiel Kong is al vijftien jaar laborant in het Bentiu State Hospital. “Hier onderzoeken we de monsters op tbc. Daar komen veel uitdagingen bij kijken”, zegt Kerubino. “Een paar jaar geleden werd hier gevochten en delen van het ziekenhuis werden verwoest. Een deel van de afdeling ligt nog steeds in puin. We waren begonnen met de wederopbouw toen er een overstroming overheen kwam.”

Kerubino is erg blij met de nieuwe apparatuur. “Voordat we de machines hadden, konden onze clinici alleen de diagnose tbc stellen op basis van symptomen en lichamelijk onderzoek. Op die manier mis je veel. Met de microscoop en de GeneXpert-machine zijn we veel zekerder van onze zaak.”

Net als COVID-19 verspreidt tbc zich door hoesten, niezen of zelfs spreken. De ziekte treft vooral mensen met een zwak immuunsysteem, zoals hiv-patiënten, die daardoor nog meer risico lopen om ernstig ziek te worden en te overlijden. Daarom ondersteunt Cordaid gezondheidsinstellingen die de tbc- en hiv-zorg integreren.

Diagnose en zorg

Het begint allemaal met diagnose, de sleutel tot goede gezondheidszorg. Door de laboratoriumcapaciteit in Bentiu te versterken, kunnen de gezondheidscentra besmettelijke ziekten eerder opsporen, behandelen en verspreiding ervan voorkomen. Cordaid heeft het Bentiu State Hospital uitgerust met een microscoop en een GeneXpert, een machine die de kans om tbc en andere infectieziekten op te sporen aanzienlijk vergroot.

Kerubino Caiel Kong is al vijftien jaar laborant in het Bentiu State Hospital. “Hier onderzoeken we de monsters op tbc. Daar komen veel uitdagingen bij kijken”, zegt Kerubino. “Een paar jaar geleden werd hier gevochten en delen van het ziekenhuis werden verwoest. Een deel van de afdeling ligt nog steeds in puin. We waren begonnen met de wederopbouw toen er een overstroming overheen kwam.”

Kerubino is erg blij met de nieuwe apparatuur. “Voordat we de machines hadden, konden onze clinici alleen de diagnose tbc stellen op basis van symptomen en lichamelijk onderzoek. Op die manier mis je veel. Met de microscoop en de GeneXpert-machine zijn we veel zekerder van onze zaak.”

Een goede gezondheid, een betere toekomst

Dit is hard nodig, want zorgstelsels moeten in de eerste plaats gaan over de gemeenschappen voor wie ze bedoeld zijn. Voor mensen als Mya Joker. Mya is 40 jaar oud en werd enkele maanden geleden gediagnosticeerd met hiv.

“Waar ik woon, zijn we nu omringd door water”, zegt Mya. “Daarom moest ik met de boot naar het ziekenhuis. Dat duurt twee dagen, vol in de hete zon.”

“Toen ik mijn diagnose hoorde, dacht ik dat ik dood zou gaan. En ik dacht aan mijn kinderen. Ik was fysiek zo zwak. Maar de verpleegkundige legde me uit dat je een gezond leven kunt leiden met hiv als je de juiste behandeling krijgt. Ik ben zo dankbaar dat ik in leven kan blijven om voor mijn kinderen te zorgen. De mensen van het ziekenhuis hebben mijn leven gered.”

Gezonde mensen kunnen bijdragen aan positieve verandering. Ook al is er nog een lange weg te gaan, door te bouwen aan een sterker gezondheidszorgsysteem, zorgen we er samen voor dat Zuid-Soedan vooruit kan.

Dit project is mogelijk gemaakt door het Global Fund. Tekst en foto’s: Adriana Parejo Pagador.