Stedelijke tuinbouw helpt kwetsbare inwoners Jakarta

Ons project voor stedelijke weerbaarheid in Jakarta werpt zijn vruchten af. Honderden arme gezinnen in de zwaar vervuilde en zinkende noordkust van de stad, zijn begonnen met stedelijke tuinbouwactiviteiten. Zo komen ze op voor hun rechten door de negatieve effecten van vervuiling en klimaatverandering actief te bestrijden.

De vicegouverneur van Jakarta raakte geïnspireerd door deze aanpak en nodigde ons uit om bij te dragen aan de plannen voor het stedelijke landbouwbeleid.

Zinkende stad

Vergeet Venetië! Jakarta is een van de snelste zinkende steden ter wereld. Om de stad tegen de stijgende zeespiegel te beschermen, bouwen de inwoners een immense zeemuur. Maar dit zal niet kunnen voorkomen dat de stad jaarlijks enkele centimeter zinkt, door het onttrekken van grondwater en de druk van gigantische gebouwen. Zoals altijd zijn het de armste gemeenschappen die de hoogste prijs betalen.

Harma Rademaker, programmamanager weerbaarheid bij Cordaid, legt uit: “Neem de waterkant van Marunda, aan de noordkust van Jakarta. Door slecht afvalbeheer en riolering is het water zeer vervuild. Zware regen, getijden en rivieren verergeren de problemen en verhogen de gezondheidsrisico’s. De muur zou de stijgende zeespiegel kunnen verhinderen, maar kan ook het noordelijke kustgebied in een enorme beerput veranderen. Daarbovenop worden zo vissersgemeenschappen uit de zee gehouden die dan geen inkomen meer hebben.”

Werken met locals en nieuwkomers

Cordaid en lokale partner Caritas Indonesia zijn in 2015 begonnen te werken in de zogenaamde ‘platte gemeenschappen’. Lokale vissersfamilies in het overstroomde gebied wonen in krotten, zonder basisvoorzieningen. Deze ‘platte mensen’ zijn gezinnen die uit hun woningen zijn gezet en moesten verhuizen naar enorme sociale woonprojecten. Rademaker: “Ze woonden illegaal naast de rivieren in Jakarta en konden nergens anders heen. De woonhuizen waar ze nu in leven, zijn veel comfortabeler. Maar velen kunnen de huur niet betalen. En ze zijn ver weg of afgesneden van de plaatsen waar ze hun inkomen vergaarden.”

“Alsof ze niet eens bestaan”

Daar komt nog eens bij dat veel inwoners van Marunda nauwelijks een been hebben om op te staan als ze voor hun rechten willen opkomen, gewoonweg omdat ze de overheid ze niet erkent. “Er zijn geen straten in Marunda. Veel inwoners staan niet geregistreerd bij de stadsbureaus. Het is alsof ze niet bestaan”, zegt Rademaker.

Regenwater opvangen

Wat heeft Cordaid gedaan om de inwoners van Marunda te helpen? Om veilig drinkwater te leveren, is Cordaid vorig jaar begonnen met een initiatief om regenwater op te vangen. “Dit is heel uniek in Jakarta”, vertelt Rademaker. “Dankzij onze inspanningen verzamelen al vijftig families nu regenwater en kunnen ze snel en gemakkelijk testen of het veilig is om te drinken.”

Aubergines en spinazie in overvloed

Zowel de lokale vissers als nieuwe inwoners hebben moeite om hun gezinnen te voeden door het gebrek aan werk. Ons stedelijke tuinbouwproject zorgt voor voedsel en inkomen. Rademaker: “In twee van de tien wijken van Marunda nemen nu 570 families – ongeveer 3000 mensen – deel aan ons tuinbouwproject. Dit varieert van microactiviteiten, zoals het verbouwen van groenten op een balkon tot het aanleggen van landbouwgrond. Samen met East West Seed, een Nederlands-Indonesisch landbouwbedrijf, helpen we ze hun plant-, oogst- en marketingvaardigheden te verbeteren. En om hun gewassen te beschermen tegen insecten, vogels en ratten. ”

Bloeiend platform

De mooiste resultaten gaan niet over gereedschappen of technologieën, maar over participatie. Rademaker legt uit: “Alles wat we doen gaat om participatie. Dat betekent dat we zoveel mogelijk relevante partijen er bij betrekken. Zo is er een bloeiend platform gecreëerd van lokale bewoners, nieuwkomers, NGO’s, lokale en provinciale overheden, een landbouwbedrijf en een bank. En dus, voor de eerste keer, worden mensen die ‘niet bestonden’ gehoord door overheidsambtenaren. Zij nemen deel aan werkgroepen en verwoorden daar niet alleen hun zorgen, maar beginnen ook echt hun problemen op te lossen.”

De wijk in kaart brengen

Zo werd een project gestart om gegevens over de wijk in kaart te brengen. Bewoners van de sloppenwijk, waaronder veel vrouwen, werden getraind om meter na meter de hele wijk geografisch vast te leggen. Nu kunnen ze de regering laten zien hoe ze leven en dat elektriciteit en drinkwater ontbreken. Ze kunnen ook laten zien hoe vaak hun huizen worden overspoeld. “Het is geweldig om te zien hoe mensen die ‘onzichtbaar’ waren, nu hun eigen buurt veranderen en de risico’s op overstromingen samen met de overheid aanpakken”, zegt Rademaker.

Jakarta’s Grand Design

Het bureau voor ruimtelijke ordening en milieu- en klimaatverandering, onder leiding van de vicegouverneur, is ook onder de indruk van Cordaid’s stedelijke weerbaarheidsactiviteiten in Marunda. Zodanig dat ons team werd uitgenodigd om mee te helpen het nieuwe beleid voor stedelijke landbouw te ontwikkelen. “Dus wat we nu in Marunda doen, kan wellicht in de nabije toekomst in de hele stad gaan plaatsvinden”, concludeert Rademaker trots, “En misschien zelfs wel in het hele land.”